Hepimiz Sivas’ın eski devletlerimiz için önemli olduğunu biliriz ancak Sivas önemli olmakla kalmayıp öncü bir şehir de olmuştur. Tıp ilminde çok ileri gitmiştir. Divriği Ulu Camii ve Şifahanesi ve Şifaiye Medresesi bilindik örneklerdir. Şimdi bu yazımızda pandemi sürecindeyken Sivas Miskinler Tekkesini ele alarak koronavirüsle mücadelemizde örnek olduğumuz gibi geçmişte cüzzam, veba gibi hastalıklarda da örnek olduğumuzu hatırlatmak istiyoruz.
Cüzzam Nedir?
Ufacık bir mikrobun (mycobacterium leprae) insan vücudunda oluşturduğu bulaşıcı ve süreğen bir hastalıktır. Kronik bir enfeksiyon hastalığıdır.
Cüzzam kötü bir hastalıktır. Bedendeki hıltlardan meydana gelmiştir. Organların mizacını bozar; genel olarak, vücutta bozukluk oluşturur; onun şeklini bozar. Bazen organları bozarken onun yakınlarındakileri de bozar, hatta organları yer. Yara oluşan organlar düşerler. O bütün bedeni kaplayan kanserdir.
İbn-i Sina
Neden Miskin?
Sözlük anlamı çok uyuşuk, hoş görülemeyecek durumlar karşısında tepki göstermeyen kimse, aciz ve zavallı olarak tanımlanan miskin kelimesi zamanla halkın cüzzamlı kimselere kullandığı bir sözcük halini aldı ve yeni bir anlam kazanmış oldu.
Cüzzamhaneler artık miskinhane olmuştu. Miskinler tekkesi, miskinler dergahı gibi kurumlar, vakıflar kurulmuştu.
Miskinler Tekkesi
Cüzzam ve diğer bulaşıcı hastalıklara yakalanan kişileri halktan ayırmak ve onları izole etmek için kurulmuş tek odacıklı salgın hastanesi Miskinler Tekkesinin ilki Hattab bin Mehmet tarafından 1321 (H. 721) yılında Sivas’a kurulmuştur.
Kurucu Hattab bin Mehmet, Miskinler Tekkesi için kendi mal varlığını harcamış, büyük bir özveri göstermiştir.
Daha sonrasında Üsküdar Karacaahmet Mezarlığı civarında da kurulmuştur.
Sivas Miskinler Tekkesi Hayır Şartları
Sivas’ta “Hattab İbni Saib Ahmet İbni Rahat Vakfı”nın 721 H. (1321 M.) tarihli vakfiyesinde:
Herhangi bir kaza veya bela sebebi ile borçlanma durumunda kalanlara kefil göstermek şartıyla borç verilmesi, ancak maddî varlığını haram olan işler ve amellerde harcayarak muhtaç duruma düşenlere borç verilmemesi,
Muhtaç olan dul ve yaşlı hanımlara her ay iyi atılmış pamuktan birer okka pamuk, ihtiyar olan erkeklere birer dirhem para verilmesi,
Âmalardan muhtaç olup da mahalle ve sokaklarda, çalışmayacak durumda olanlara yıllık 2050 dirhem tahsis edilmesi,
Cüzzamlılar için yıllık 60 dirhem, Kadı ve Valinin hapsettiği kişiler için 120 dirhem ayrılarak bu paradan her ay hissesine düşen 10 dirhem ile ekmek alınıp mahpuslara dağıtılması,
Fakir yetimlere bakmayı üstlenen, eğitim ve öğretimlerine dikkat edeceğini taahhüd edenlere bu yetimler teslim edilerek mütevelli ve yetkililerce zamanın icabına göre tespit edilecek ihtiyaçlarının karşılanması karar kılınmıştır.
Neden Tekke Deniyor?
Hastaların kaldıkları ortamlar tarikat pîrinin türbesi yakınında bulunup müstakil halde kalan insanların yaşam ortamı tekkelere benzemesinden ötürü bu karantinalar tekke ismini almıştır.
Miskinler Tekkesi idarecilerine “şeyh” denirdi. Tekke şeyhinin güvenilir ve adil biri olmasına önem gösterilirdi.
Bir diğer durum da halk tekkeleri severdi ve hastalar kendilerini iyi hissetsin diye hastane ortamındansa tekke ortamında kalmış gibi hissetsin diye halk tekke demeyi tercih ederdi.
Nerelerde Bulunur?
İlki Sivas’ta olan Miskinler Tekkesini Edirne’de, Bursa’da, İstanbul’da da görebiliriz. Şam ve Halep’te de görebiliriz. 1300’lü yıllardan itibaren coğrafyamızda kurduğumuz bu pandemi hastanelerini ancak Avrupa yüzlerce yıl sonra kurmuştur.
Evliya Çelebi Ne Dedi?
Birisi de miskinler tekkesidir. Tarik-ı amm üzre şehir haricindedir. Cümle mesakin anda sâkin olup nezr ile geçinirler. İstese bu kişi eşraftan olsun. Zira ellerinde hatt-ı şerif vardır. Hiç kimseyi dinlemeyip alıp tekkeye götürürler. Çünkü, diyar-ı rumun cüzzamı bulaşıcıdır diye şehir içinde durmak yasaklanmıştır.
Evliya Çelebi
Miskinler Tekkesinin Sonu
Sivas’taki Miskinler Tekkesinin son durumuyla ilgili elimizde belge olmasa da Üsküdar Miskinhanesi 1908 yılında maalesef kapatılmıştır.
Kaynaklar
- https://www.fikriyat.com/galeri/tarih/cuzzam-hastalarinin-tedavi-icin-karantina-altina-alindigi-miskinler-tekkesi/20
- https://darulkitap.kuranikerimde.com/muhtelif/tasavvufvetarikatlar/tasavuf/Tasavvuf%20ve%20Tarikatlar/Tekke/3.htm
- https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/asirlar-oncesinin-pandemi-hastanesi-miskinler-tekkesi/1827167
- https://www.vgm.gov.tr/faaliyetler/kulturel-faaliyetler/turk-vakiflari-arastirma-merkezi
- https://islamansiklopedisi.org.tr/miskinler-tekkesi